Plaatsingsbeleid forensische zorg

Passende zorg

De zorgbehoefte en de beveiligingsnoodzaak zijn uitgedrukt in harde criteria opgenomen in de indicatiestelling. Het zorgaanbod is in het Informatiesysteem Forensische Zorg (Ifzo) opgenomen, op basis van deze harde criteria. Ifzo zorgt voor een match hiertussen. Dit levert een selectie van zorgaanbieders die op basis van de harde criteria past bij de zorgvraag. In aanvulling op deze harde criteria kunnen andere afwegingen (‘zachte’ criteria) een rol spelen voor een juiste plaatsing. Het gaat om:

• De duur van de titel en het (mogelijke) vervolgtraject;
• Het behandelprogramma;
• De leefgebieden uit RISc/criminogene factoren;
• Eerdere behandelervaringen van de justitiabele;
• De cultuur/identiteit van de justitiabele;
• Het behandelmilieu van de zorgaanbieder;
• De motivatie van de justitiabele;
• Somatische aandoeningen en fysieke beperkingen van de justitiabele;
• Nabijheid slachtoffer(s);
• Bijzondere omstandigheden;
• De plaatser registreert de afweging van de zachte criteria in Ifzo, zodat dit herleidbaar is.

Bereikbare zorg

Zorgverlening in de regio is leidend. Als de zorg goed bereikbaar is komt dit het resocialisatietraject ten goede. Dat betekent bijvoorbeeld dat langdurig zorgcontact met een therapeut mogelijk is of er een goede aansluiting is bij de reguliere zorg of een ondersteunend sociaal netwerk beschikbaar is. Dit geldt zowel voor klinische zorg als beschermd wonen en ambulante zorg.

Er kunnen redenen zijn om af te wijken van ‘bereikbare’ zorg, bijvoorbeeld vanwege belangen van het slachtoffer of omdat het wenselijk is om de justitiabele gedurende langere tijd uit zijn sociale systeem te halen. Ook heeft een aantal hoog beveiligde klinieken (FPK’s beveiligingsniveau 3) een landelijke functie. Het is aan de plaatser om op basis van de indicatiestelling tot een goede afweging te komen en dit in Ifzo te registreren.

Bij klinische zorg wordt een justitiabele zo dicht mogelijk bij zijn woonplaats, of de plaats waarmee hij de meeste binding heeft geplaatst, tenzij er sprake is van een contra-indicatie (bijvoorbeeld de nabijheid van een slachtoffer of nabestaanden). Een uitzondering vormt de klinische zorg waarbij sprake is van landelijke dekking, zoals de instellingen met een hoog beveiligingsniveau (3 of 4).

Ook bij ambulante zorg en beschermd wonen wordt een justitiabele bij voorkeur zo dicht mogelijk bij zijn woonplaats, of de plaats waarmee hij de meeste binding heeft geplaatst. Daarbij wordt onderstaande specificatie gehanteerd:

• Ambulante dagbehandeling: max. 30-45 minuten reistijd;
• Ambulante behandeling (één of enkele malen per week): max. 1 uur reistijd;
• Beschermd wonen: in het arrondissement.

Dit geldt alleen voor ambulante zorg en beschermd wonen.

Tijdige zorg

De zorg moet direct aansluiten op de detentie of het besluit van de rechter, om zo effectief mogelijk te zijn en de slagingskans te bevorderen. Het is onwenselijk dat een justitiabele in afwachting van zorg op straat komt te staan. Er gelden maximale termijnen per titel die een plaatsing in beslag mag nemen, van afgeronde indicatiestelling tot daadwerkelijke start zorg. Dit is inclusief een eventuele kennismaking van de zorgaanbieder, eventuele afwijzing van de zorgaanbieder en aanmelden bij een nieuwe zorgaanbieder (zie beleidskader plaatsing). Snellere plaatsing is vaak wenselijk. Zorgaanbieders leveren aan de plaatser de (verwachte) opnamedatum of de datum van de start van de zorg. Dit wordt in de plaatsingsbrief door de plaatser vastgelegd.

In het Wetsvoorstel forensische zorg (Wfz) is een opnameplicht opgenomen voor de zorgaanbieders. De weigering van patiënten is mogelijk op het moment dat het niet past binnen de plaatsingsafspraken. Redenen om geen zorg te bieden aan een justitiabele kunnen zijn:

• Justitiabele komt niet uit de regio van de zorgaanbieder;
• Justitiabele is illegaal;
• Justitiabele heeft geen identiteitsbewijs;
• Justitiabele is niet gemotiveerd voor forensische zorg;
• Justitiabele ontkent het indexdelict;
• Het juridisch kader/ de duur van de maatregel biedt geen mogelijkheden voor behandeling.

Bij klinische zorg is het uitgangspunt om direct te plaatsen na de ingangsdatum van de forensische zorgtitel. Hierbij is het van belang dat de zorgaanbieder binnen vijf werkdagen, of eventueel met verlenging binnen tien werkdagen, na aanmelding duidelijkheid geeft over de plaatsing.

Bij ambulante zorg en beschermd wonen moet binnen twee weken duidelijk zijn of een ambulant traject mogelijk is. Dit kan op basis van dossieronderzoek. De intake ofwel het eerste gesprek met de behandelaar kan eventueel ook na plaatsing gebeuren. Bij beschermd wonen vindt een intake binnen 2 á 3 weken plaats.

Overbruggingszorg en ‘second best’ zorg

Als een plaatsing niet kan voldoen aan de criteria (passendheid, bereikbaarheid of tijdigheid), kan er gekozen worden voor overbruggingszorg. Dit is per definitie een tijdelijke oplossing. In het geval er überhaupt geen optimale plaatsing mogelijk is, dan kan gekozen worden voor ‘second best’ zorg. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als de wachtlijst voor de juiste zorg langer is dan de duur van de strafrechtelijke titel of als de meest optimale zorgplek in de gewenste regio niet aanwezig is. Daarbij is het belang van de justitiabele leidend. Bij zowel overbruggingszorg als ‘second best’ zorg geldt dat enkel geplaatst kan worden bij een zorgaanbieder waarvan het beveiligingsniveau gelijk aan of lager is dan het geïndiceerde beveiligingsniveau.

Gecontracteerde zorgaanbieders

Justitiabelen kunnen in principe alleen geplaatst worden bij zorgaanbieders, die een contract hebben afgesloten met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Een overzicht van de door Divisie Forensische Zorg en Justitiële Jeugdinrichtingen (onderdeel van DJI) gecontracteerde zorgaanbieder is te vinden in het Informatiesysteem Forensische Zorg (Ifzo). Hierbij is onderscheid gemaakt naar de soort zorg, met vermelding van een aantal kenmerken, zoals gespecificeerd in de inkoopafspraken.

Ieder jaar vindt een inkoopronde plaats waarin de behoefte voor de zorginkoop wordt geïnventariseerd. De Divisie Forensische Zorg en Justitiële Jeugdinrichtingen stemt met onder meer de indicerende organisaties de drie Reclasseringsorganisaties (3RO), het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) en het gevangeniswezen (GW) af om zo goed mogelijk te voorzien in de behoefte aan zorg en beveiliging van justitiabelen. Mede op grond van deze analyse en het geïndiceerde zorgaanbod in Ifzo wordt het inkoopbeleid opgesteld. Dit leidt elk jaar tot een verfijning en uitbreiding van het gecontracteerde zorgaanbod.

Plaatsing bij zorgaanbieders zonder Wet toelating zorginstellingen (WTZi)-toelating is niet meer mogelijk. Hiermee wordt geborgd dat de betrokken zorgaanbieders allen een zelfde uitgangssituatie hebben. Zorgaanbieders met een WTZi-toelating vallen onder de Kwaliteitswet Zorginstellingen en de Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht op de kwaliteit van de zorg.

Plaatsing in het kader van pro-justitia rapportage (art. 196 Sv)

In het geval er onderzoek en diagnostiek gepleegd moet worden bij een justitiabele bij wie voorlopige hechtenis is aangewezen, kan een justitiabele worden geplaatst in een door de wet daartoe aangewezen psychiatrisch ziekenhuis (zie artikel 509f WvSv). De rechter commissaris kan hier, op verzoek van de Officier van Justitie of de justitiabele zelf, opdracht toe geven. Betaling geschiedt door zowel het Openbaar Ministerie (OM) als door de Divisie Forensische Zorg en Justitiële Jeugdinrichtingen; het OM betaalt het verblijf, de Divisie Forensische Zorg en Justitiële Jeugdinrichtingen betaalt het onderzoek.

Eenvoudig organaniseren, plaatsing FBW in een hand

Het doel van dit project is om de plaatsingsexpertise van FBW te concentreren door het verschuiven van 3RO en PMO naar DIZ en hiermee alle plaatsingen (exclusief ambulante zorg) in één hand te brengen. Het meer centraal beleggen van de plaatsing bevordert het overzicht (op in-, door- en uitstroom), creëert meer zicht op de knelpunten in de (regionale) capaciteit van beschermde woonvormen en bevordert de coördinatie.
Op basis van gesprekken en het opstellen van procesbeschrijvingen met 3RO is gebleken dat additionele structurele financiering noodzakelijk is voor bovengenoemde verschuiving. Ondertussen heeft het projectteam, in samenspraak met medewerkers van DIZ uitgewerkt hoe het nieuwe team plaatsing FBW eruit moet komen te zien. DGSenB voert op dit moment een beleidsverkenning uit om de consequenties van de verschuiving van werkzaamheden voor de verschillende partijen nader uit te werken.